W dermatologii istnieje szereg zmian występujących z dużą częstością – należą do nich z pewnością włókniaki na skórze, które pojawiają się niezwykle licznie w populacji ogólnej.
Poniżej zaprezentujemy poszczególne rodzaje tych zmian, przyczyny ich powstawania oraz wyjaśnimy jak usunąć włókniaki.

Co to jest włókniak i czy należy się go bać?

Włókniak to zmiana zdecydowanie łagodna, będąca nowotworem niezłośliwym wywodzącym się z tkanki łącznej.
Komórki tej tkanki – fibroblasty – ulegają nadmiernemu namnożeniu w danym fragmencie skóry, co powoduje rozwój zmiany.

Jednak mimo procesu rozrostowego włókniaki nie są groźne, nie dają przerzutów i usuwane są zazwyczaj ze względów kosmetycznych, a nie zdrowotnych.

Rozróżniamy dwa podstawowe typy włókniaków: włókniaki miękkie (czyli włókniaki skórne) oraz włókniaki twarde (podskórne), różniące się między sobą pod wieloma aspektami – powstawaniem, wyglądem i sposobami usuwania.

Włókniaki miękkie – wygląd i powstawanie

Włókniak miękki (ang. acrochordon, łac. fibroma molle) to zazwyczaj 2-5 milimetrowa zmiana skórna w postaci guzka na wąskiej szypule (jest zawieszona niczym ,,gruszka na gałęzi”), która przyjmuje barwę od cielistej po brązową. Złożona jest z przerosłej skóry właściwej pokrytej nabłonkiem.

Posiada zwykle pofałdowaną powierzchnię i wiotką, workowato zwisającą strukturę.
Często podczas próby ucisku włokniak ten daje się swobodnie odprowadzić w głąb skóry.

Ponadto u większości osób występuje na ciele w liczbie kilkunastu do kilkudziesięciu sztuk.

Ciemny włókniak skóry zawiera więcej melaniny (barwnika gromadzonego w skórze) i w takim odcieniu znaleźć go można głównie w okolicach zgięciowych (włókniak pod pachą, na łokciu czy w pachwinie), a także narażonych na drażnienie przez ubranie czy elementy biżuterii (np. włókniaki na szyi).

Oprócz wspomnianych wyżej miejsc występowania, włókniaki miękkie można również nierzadko znaleźć na powiekach oczu – należy wówczas skonsultować się ze specjalistą, który dokładnie zbada włókniaki na twarzy i zadecyduje o dalszym postępowaniu.

Włókniak miękki jest zmianą o charakterze wrodzonym (szacuje się, że ma go ok. 25-46% dorosłych osób), ale może ujawniać się w każdym momencie życia; zazwyczaj ilość włókniaków wzrasta z wiekiem, zwiększa się również w okresie ciąży – jest to związane ze zmianami gospodarki hormonalnej.

Odkryto również, że mnogie włókniaki mogą świadczyć o występowaniu u pacjenta tzw. zespołu metabolicznego (na który składają się: otyłość, dyslipidemia, nadciśnienie tętnicze i insulinooporność), sugerując chorobę układu krążenia i konieczność leczenia.

Włókniaki miękkie – metody usuwania

Jako, że włókniaki miękkie utrzymują się przez całe życie i nie ustępują samoistnie, do ich usunięcia wymagana jest odpowiednia interwencja.
Usuwanie włókniaków można przeprowadzić na szereg różnych sposobów:

• chirurgiczne wycięcie zmiany w znieczuleniu miejscowym z użyciem skalpela, nożyczek lub specjalnej jednorazowej sztancy (ułatwiającej gojenie rany)
• usunięcie kriochirurgiczne z wykorzystaniem strumienia bardzo niskiej temperatury (ciekły azot), która wymraża zmianę, powodując jej samoistne odpadnięcie; niestety u osób z ciemną karnacją metoda ta powoduje miejscowe odbarwienia skóry
• elektrokoagulacja włókniaka, czyli wycięcie w znieczuleniu miejscowym z użyciem prądu wysokiej częstotliwości; metoda ta jest szczególnie polecana osobom rasy czarnej bądź z ciemną karnacją, gdyż pozostawia mniej odbarwień (w porównaniu do kriochirurgii) – jest to szczególnie istotne, gdy włókniak znajduje się w widocznych miejscach (np. włókniak na twarzy czy włókniak na piersiach)
• usunięcie z użyciem lasera CO2 – metoda zdecydowanie najlepsza, ponieważ praktycznie nie powoduje powstawania blizn czy odbarwień skóry; zalecana każdemu pacjentowi ze względu na bardzo wysoką skuteczność i najmniejszy odsetek efektów niepożądanych

Włókniaki twarde – opis i charakterystyka

Włókniak twardy (ang. dermatofibroma, łac. fibroma durum, fibroma nodularis subepidermalis) czyli tzw. włókniak podskórny to z kolei twardy, około 3-10 milimetrowy lekko uniesiony guzek wyczuwalny pod skórą.

Ma zwykle barwę od jasnobrązowej do czerwonobrązowej, jest ciemniejszy w środku i blaknie do zewnątrz.
Ponadto włókniak twardy może swędzieć i delikatnie boleć przy dotyku.

Charakterystyczne dla włókniaków twardych jest to, że kurczą się lub wpuklają podczas uciskania przylegającej skóry (jest to tzw. objaw Fitzpatricka) – można to zaobserwować samodzielnie, ściskając włókniaka między dwoma szeroko rozstawionymi palcami.

Najczęstszą lokalizacją, w której pojawia się włókniak twardy, są kończyny dolne; pojawia się również na brzuchu czy pośladkach.

Zdecydowanie częściej występuje u kobiet, a większość rozwija się między 20. a 50. rokiem życia.

W przeciwieństwie do włókniaków miękkich, zazwyczaj występuje w liczbie maksymalnie kilku (rzadko kilkunastu) zmian. Proces tworzenia się włókniaka trwa kilka miesięcy, a on sam może utrzymywać się latami.

Co niezwykle istotne, wlokniak twardy bardzo często powstaje w miejscu ukłucia bądź ukąszenia przez owada, a także na podłożu zapalenia mieszka włosowego czy drobnego urazu. Zatem znajdując guzek zgodny z powyższym opisem warto zastanowić się, czy wcześniej w tym miejscu nic nas nie ugryzło.

Warto ponadto nadmienić, że włókniak nierzadko tworzy się po goleniu, gdy skóra została odpowiednio dotkliwie podrażniona.

Włókniaki twarde – leczenie

Włókniaki twarde zazwyczaj pozostają niezauważalne, gdyż przeważnie nie dają żadnych objawów. Jednakże w momencie, gdy włókniak powoduje dyskomfort – brzydko wygląda, boli lub w inny sposób przeszkadza w funkcjonowaniu, zdecydowanie warto rozważyć jego usunięcie. Dodatkowo w przypadku zaobserwowania, że włokniak powiększa się, krwawi czy przyjmuje inną barwę, należy udać się do lekarza w celu dokładnej oceny dermatologicznej zaobserwowanej zmiany. Istnieją różne metody usuwania włókniaków twardych:

• usunięcie chirurgiczne – za pomocą skalpela w znieczuleniu miejscowym; jest to metoda z wyboru, gdy zmiana jest podejrzana, gdyż umożliwia pobranie wycinka i ocenę histopatologiczną pod mikroskopem; wykorzystywana jest tylko w niektórych przypadkach, gdyż włókniaki twarde zazwyczaj ustępują samoistnie
• leczenie za pomocą iniekcji sterydowych – w wyselekcjonowanych przypadkach lekarz zaleca tę metodę usuwania, gdy po dokładnej ocenie stwierdzi, że efekty tej terapii będą zadowalające; stosuje się ją jedynie w przypadku dużych, przeszkadzających i nieestetycznych zmian

Inne sposoby są niestety nieskuteczne, mogą nawet powodować odrastanie jeszcze większych włókniaków i nasilenie dolegliwości.

Podsumowanie

Włókniaki to niegroźne i zazwyczaj nieszkodliwe twory, nie dające powodu do obaw. Zawsze natomiast – nawet gdy nie zdecydujemy się na usuwanie włókniaków – należy obserwować i kontrolować zmianę, a w przypadku wszelkich wątpliwości zgłosić się do lekarza dermatologa. Pomoże on dokładnie określić, czy włokniak wymaga interwencji i zasugeruje najodpowiedniejsze postępowanie, uwzględniając przede wszystkim preferencje pacjenta.